Verslag radiocafé 24-09-2024 Operatie Rafter
tekst: Frans de Rooij
Er gebeurt meer in de wereld dan we ooit komen te weten, en altijd achteraf horen we er iets over. Zo ook bij deze lezing, welke gegeven werd door Gerard Tel.
Operatie Rafter klinkt geheimzinnig want ik kon mij niet voorstellen dat een restauratieproject van een radio niet de titel krijgt van een operatie, waarvan James Bond rode oortjes van krijgt. Hoewel, veel projecten hebben wel iets weg van een operatie, alleen dan meer in de trant van het ontleden van een toestel.
In elk geval werd weer de reis ondernomen om toch op tijd te zijn in Driebergen, waar intussen al veel bekende bezoekers al aanwezig waren.
Gerard liet met een inleidend praatje al zien wat men te wachten stond, deze avond. De basis van Rafter werd uitgelegd, en dat was het detecteren door uitstraling van de local oscillator. Het verhaal deed mij denken aan een 19-set, waarbij de B-set ook al “mijlenver” waar te nemen is, een reden voor veel (oud)zendamateurs om de B-set eruit te slopen, toen de 19-set voor amateurs op de markt kwam.
In het inleidende praatje werd ook het boek van Peter Wright genoemd, en dit boek zou als een rode draad door de lezen lopen.
Daarnaast werd er wat proeven genoemd die men thuis kon uitvoeren, om zo te laten zien dat Rafter zeker werkte.
Die Peter Wright schreef het boek “Spy Catcher”, welk gebaseerd was op eigen ervaringen, want hij zou gewerkt hebben voor MI5 tussen 1948 en 1976. Dit als de eerder genoemde James Bond, want roken, zuipen en rondspringen van gat naar gat deed hij ook, want hij ging de hele wereld over. Maar de bedoeling wat om Sovjet spionnen op te pakken die geïnfiltreerd zouden zijn binnen MI5 en daarbuiten. Dat die Peter een zwaar leven had, was wel te bedenken want al dat alcohol taste ook zijn hersens aan want hij begon zelfs zijn directe leidinggevende te verdenken van spionage voor de Russen. En dat vond die leidinggevende niet zo leuk, dus kreeg die Wright zijn beloofde pensioen niet, en schreef hij dat boek om zo wel een inkomen te hebben. Het leverde toch een aardig bedrag op.
Om terug te komen op Rafter, er schijnen in de periode 1958-1963 diverse operaties te hebben plaats gevonden waarbij het uitpeilen van local oscillators wel een serieuze bezigheid was. Russische ambassades werden zo uit gepeild, en er werden ook driehoeksmetingen verricht om te kijken waar de zendende partij zat. Technische details werden niet vrijgegeven, maar er schijnen wel successen behaald te zijn.
Andere technieken werden ook besproken door Gerard zoals ENGULF, waarbij ruimtes werden afgeluisterd. De bedoeling was dan niet de mensen, maar de apparatuur af te luisteren, want als er apparatuur stond dat met codewielen werkte, dan probeerde men het geluid te achterhalen. Een beetje vergelijkbaar met de oude telefooncentrales waar men aan het geratel van de relaisschakelaars kon horen welk nummer er gedraaid werd. Maar deze manier van afluisteren werd gebruik tegen landen als Frankrijk (hoezo bondgenoot) en Egypte. Konden ze bij MI5 lekker uitvogelen hoeveel broodjes kebab besteld werden…
Na diverse verhalen kwamen ook de proefjes aan de beurt, die ook wij kunnen gebruiken bij het lokaliseren van diverse fouten in radio’s die niet meer werken zoals ze bedoeld waren. Zo zijn de middenfrequenten van een ontvanger te ontvangen met een draagbaar radiootje, en zo kan je fouten uitsluiten. Ook werd door Gerard uitgelegd hoe SSB te ontvangen is thuis met twee radio’s.
Gerard geeft ook regelmatig lezingen op de 2de woensdag van de maand op Jitsi. Ik kende het niet, maar uiteraard zal iemand hierover wat meer kunnen vertellen.
In elk geval was het weer een leuke avond, temeer omdat wij ook nog wat nagepraat hebben over het vinden van radioapparatuur met wapens in Utrecht, ergens in de jaren 90.
Maar dat terzijde.
Frans de Rooij