Actieve luidsprekers

Tekst: Frans de Rooij en Hans Schipper

Lezing over actieve luidsprekers, door Hans Schipper.

Voor de maand juli was er in het welbekende Health Center Hoenderdaal wederom een lezing georganiseerd, en dit keer was het de beurt aan Hans Schipper, die volop bezig is geweest met actieve luidsprekers. En dat in een tijd dat het een normale standaard was dat men passieve speakers gebruikte, en de verkrijgbare actieve speakers wel een behoorlijk bedrag kosten. Omdat ik wel nieuwsgierig was naar de lezing, temeer omdat ik de actieve speakers ook ken vanuit het opnemen van muziek (ben tenslotte ook bassist), dus weer de vriend opgetrommeld en richting Driebergen afgezakt.

Ondanks het voorspelde slechte weer liep de zaal aardig vol en kon men voor de lezing al kijken naar de spullen die Hans op de bureaus had uitgestald. En waren de vragen en de opmerkingen al te horen voordat hij begonnen was. En degene die nog niets te vragen hadden waren al naar de koffiepot gerend. Valt mij trouwens wel op dat er weinig koekjes worden geleverd door de horeca daar, of zouden het allemaal sportmensen zijn. Die eten geen koekjes zeker…

Nadat er ook nog een grote zwarte kist naar binnen gerold werd, kon de lezing beginnen. En ook Hans was als hobby begonnen met het bouwen van actieve speakers. Hij bouwde in 1971 een actieve speaker welk nu nog werkte, en deze had Hans dan ook meegenomen. Na deze gebouwd te hebben, verdiepte hij zich behoorlijk in de materie want ook een aantal boeken konden worden ingezien.
Maar dat bouwen ging eigenlijk best wel goed, zo goed dat de hobby werk werd, want nadat hij al werk deed voor een ziekenhuisomroep, kwam hij bij TSN terecht waar hij ontwikkelwerk deed voor de Pied Piper speakers. Deze lange slanke speakers met een stukje elektronica zijn nu nog geliefd bij de audiofielen. Na het TSN gebeuren heeft Hans ook nog gewerkt voor Philips Nat. Lab. En dat in de tijd dat een computer al langzamerhand in de huiskamers verscheen. En hij dus ook nog te maken kreeg met computers. Daarna nog een stap naar de NOB televisie, en vervolgens voor zichzelf begonnen binnen de computerwereld, o.a. door software te ontwikkelen.

Maar terug naar de actieve luidsprekers.
In een tijd (jaren 70) dat er sprake was van meer geleverde passieve luidsprekers aan de consument dan van actieve speakers waren er toch fabrikanten die behoorlijk hun nek uitstaken op het gebied van elektronica voor luidsprekers. Ook verschenen er boeken over actieve luidsprekers, en ook Hans ging aan het experimenteren en bouwde in die tijd het nodige aan elektronica, zo legde hij uit.

Door Hans werden ook de voor- en nadelen van beide speakers uitgelegd, en ook werden de versterkers die hij ontwikkeld had voor Pied Piper getoond en besproken. De eerste versterker werd in 1984 op de markt gebracht, om 4 jaar later door de Mark II opgevolgd te worden en waar uiteraard de nodige verbeteringen was aangebracht, zoals een andere trafo omdat de eerdere gebruikte trafo wel eens de pijp aan de welbekende Maarten gaf. Dat deze MkII een goed concept was bleek wel uit het feit dat er pas 10 jaar later de derde versie werd uitgebracht, de Mk III. En een vierde en laatste verbeterde versie kwam 12 jaar later uit en toen zaten we al in 2010.

Wat wel leuk is, is de ontwikkeling van de elektronica, want ook dat werd steeds kleiner door het gebruik van verbeterde IC’s, verbeterde printen en het gebruik van flatcable. Het laatste zorgde er ook voor dat het geheel er strakker uitzag. Geen wirwar van draden, maar een plat kabeltje. 

Daarna liet Hans ook een aantal geluidsfragmenten horen, met ook verschillende actieve speakers, en werden ook de nodige vragen beantwoord van een aantal audiofielen in de zaal. Ook was er het nodige napraatuurtje, waar niet iedereen gebruik van maakte, want er was ondertussen al de nodige natte bende naar beneden gekomen, en veel mensen moeten toch nog een aardige afstand afleggen om thuis te komen.
Maar al met al een leuke lezing, die ook weer een deel van de hobby laat zien.
Maar wat er nou in die zware kist zat zal wel een mysterie blijven….

Voor wie meer wil weten over actieve luidsprekers, Hans staat ook op de beurzen van de NVHR. Ook is hij te mailen;

En voor wat links over het onderwerp:

Wel af en toe zoeken, maar wel leerzaam.

En voor de thuisblijvers, bezoek ook eens een lezing. Want is het niet voor de gezelligheid, dan voor de koekjes. En je leert er elke keer weer van…

Frans de Rooij

Deze avond stond in het kader van mijn eigen ervaringen met het ontwikkelen van actieve luidsprekers. De eerste keer dat ik een actieve luidsprekers hoorde was op een Firato tentoonstelling rond eind 60-er jaren. Daar werd de Cabasse Brigantin gedemonstreerd met de muziek van Richard Strauss’s Also Sprach Zarathustra (gebruikt in Kubrick’s 2001 scifi-film) dat stuk begint met een orgeltoon van 16 Hz en stevig paukenwerk.

De weergavekwaliteit was iets we nog nooit gehoord hadden en dit waren één van de eerste actieve luidsprekers, dus met ingebouwde versterkers en daarvoor een elektronisch filter.
Dit idee bleef in mijn achterhoofd zitten tot ik in 1971 stage liep bij het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam afd KNO, daar kreeg ik opdracht om een 600 ohm versterker te ontwerpen en bouwen. Hier kon ik een nieuwe truc ontwikkelen om toch de volle maximale uitgangsspanning te behouden bij een belasting met 600 ohm. Die truc kon je ook gebruiken om negatieve impedanties (bijv. min 600 ohm) te maken. En daarmee kan de demping van een luidspreker worden vergroot, zodat het laag beter wordt.

Als beun heb ik toen twee mooie boxen met Wharfedale Super 8-RS/DD speakers gebouwd.
50 jaar later kunnen we deze nog steeds in originele staat demonstreren.
Korte tijd later was een oude schoolvriend Gerbrand van Veen weer in Haarlem komen wonen en kon ik kijken of ik de actieve versie van zijn Pied Piper luidsprekers kon verbeteren. In de loop van 20 jaar hebben we vier versies van deze Aktives gebouwd.

Active Mk2 (links) en Mk1 (rechts)

Active Mk4 (links) en Mk3 (rechts)

Veel geleerd over de betrouwbaarheid van de OM961 hybrids en ringkern trafo’s.
Parallel werd er nog een high-end versie ontwikkeld: de Attila. Hier kwam de negatieve impedantie weer om de hoek kijken, de twee lage tonen speakers werden hierdoor extra gedempt. Ook het wisselfilter is speciaal: de twee bas-speaker vallen verschillend af in de overgang van laag naar midden. Voor midden en hoog werden klasse-A eindtrappen ontwikkeld met discrete componenten.
Tenslotte werd nog een sub-woofer ontworpen, die zowel voor surround 5.1 als sub-sub-woofer bij de Pied Pipers te gebruiken is.

Van links naar rechts: Gerrit, Aad en Gerbrand

Het speciale van deze avond was wel dat niet alleen de ontwerper van al deze Actives het verhaal zelf hield, maar dat ook de oprichter (Gerbrand van Veen) en een latere directeur (Aad Stiphout) en een salesman (Gerrit Hemink) hier ook bij waren. Zelfs Dick Zijlmans heeft nog Actives gemonteerd voor de Fa. Fust, ook al geen onbekende van onze NVHR-beurzen.
Al met al een zeer bijzondere en geslaagde avond.

Hans Schipper

Scroll naar boven