Mini-, micro- en nanoversterkers
Tekst: Frans de Rooij
Lezing over mini-, micro- en nanoversterkers
Na de vakantieperiodes (ik had er toevallig twee, en net in deze tijd ook twee keer een radiocafé) weer de gang naar Driebergen gemaakt samen met vriend Hennie, waar Gerard Tel een lezing wilde geven over mini-, micro- en nanoversterkers. Wat ik mij erbij moest voorstellen wist ik niet, want ik ben gewend aan mijn Akai (jaren 80) en Harman Kardon (jaren 90), waar ik eigenlijk ook niets meer mee deed. Maar de zienswijze van Gerard verraste mij wel. Na eerst weer de nodige koffie naar binnen gewerkt te hebben, was de zaal ook aardig gevuld met zo’n 20 à 22 mensen, ondanks dat deze lezing al eerder gegeven was. Ook nu stonden de nodige spullen ter demonstratie op de tafels, met een aantal boxen. En wie dacht grote versterkers te zien, kwam bedrogen uit, want er lagen een paar kleine doorzichtige doosjes, met daarin een klein printje, een knopje en een paar aansluitingen voor speakers. Niet noemenswaardig eigenlijk.
Maar toen ging Gerard helemaal los met zijn verhaal dat begon met de vraag; “Hoe klein kan een versterker?”
Daarbij liet hij een sheet zien met hoe hij de lezing had ingedeeld. En dat was het volgende:
– 1: Inleiding klassieke “Hifi”versterkers.
– 2: Vermogen: Miniverstekers.
– 3: Laagspanning: Brugversterkers.
– 4: Dissipatie: Microversterkers.
– 5: Intergratie: Nanoversterkers.
– 6: Conclusie: waarom mini of micro.
Eerst werd er met de nodige humor tekst en uitleg gegeven wat een versterker eigenlijk doet, en in welke klasse deze te vinden waren (A, B, B met totempaal, etc.). Niets nieuws voor het grootste deel van de aanwezigen, behalve die totempaal dan, maar dat bleek een bijnaam te zijn voor de klasse B schakeling.
Gerard liet ook een JVC versterker zien uit 1997, met 2x 40 watt, en het verbruik van 20 watt uit het 230V-net, alleen stond het ding dan alleen aan, zonder dat er iets te horen was. En Gerard noemde deze mooie versterkers bakbeesten. Want waar Gerard heen wilde let hij zien met de vraag of je die 2x 40 Wat wel nodig had in een huiskamer. Al snel toonde hij aan dat je hooguit 3 watt nodig had om de ruiten te laten trillen. Daarbij, het trillen van die ruiten moest ook nog eens op een goedkoopst mogelijke manier gebeuren, zonder dat het te koste ging van het geluid. En die kosten waren wel heel erg laag. Bijna centenwerk (hebben we die nog in Nederland?).
De kostenreductie van Gerard ging onder andere op de kringloopmanier. Hij kocht daar jaren 70 boxen van Philips en Aristona, zelfs een set voor 6 Euro. Maar de specs van die boxen waren best goed te noemen met een range tussen zo’n 40 Hz tot 20kHz, en dat in een-, twee- of driewegsysteem. En nadat hij boxen gekocht had, kocht hij voor een paar Euro’s ook een boxensetje voor de pc, waar hij de zaag inplantte. Want in een boxje zit een stereo-miniversterker, die hij op zijn 6 Euro-boxen aan sloot. Het vermogen was 4 watt, maar dat was genoeg herrie om de buren op de muren te laten bonzen. En dat demonstreerde Gerard ook met o.a. “Kom van dat dak af” van Peter Koelewijn.
Hierna was de beurt voor een stukje tekst en uitleg over IC’s waar een versterker ingebouwd is, wat je nodig had om leven uit zo’n versterkertje te halen (een klein voedinkje die maar 3 watt uit het lichtnet haalt) om toch een hoop herrie in huis te halen. Maar het kan nog kleiner, volgens Gerard. Daarom is hij ook regelmatig zijn versterker kwijt in huis omdat hij niet meer weet waar hij deze gelaten heeft. Kan ook ouderdom zijn. En hij wilde een telefoonadapter gebruiken met op de uitgang 5 Volt spanning.
Daar kwam hij op de TDA7297 uit, werkt op 5 Volt, vermogen 2x 2 Watt aan 4 Ohm, en de kosten bij Ali is maar 2 Euro. Zelfs minder want door deze verhalen heb ik er twee besteld en ben 3,16 kwijt met verzenden. Ding is ook nog gebouwd voor dat geld. Er werd ook nog wat technische data uitgelegd, zodat iedereen weer wist wat die TDA7297 nou precies deed. Versterken dus.
Omdat Gerard door al dat vermogen nog wel eens vuile oortjes had, kocht hij een doosje wattenstaafjes. Twee gebruikt, en de rest ging de kliko in want het bovengenoemde versterkertje werd in dat wattenstaafdoosje gebouwd, compleet met volumeknopje, aansluiting voor een kabeltje naar telefoon of zo, 5 voltsaansluiting en nog een klein speakertje om te controleren of er iets binnenkwam. En nog twee aansluitingen voor de externe boxen. Ook hier werd het een en ander gedemonstreerd, en was ik blij dat Gerard geen tampons gebruikt.
Want het kon nog kleiner. Er is namelijk een microversterker met een PAM8403 IC te koop, die in klasse D staat, en die brugschakeling heeft dat onder punt 3 werd uitgelegd door een enthousiaste Gerard. Dus ook nu een stukje onderbouwde theorie met de nodige sheets. Ook had hij een kleine doorzichtig vierkant doosje gevonden van 6x6x3 cm bij de Action voor 40 eurocent, alleen zaten hier punaises in. Die gingen eruit, versterkertje erin, de nodige aansluitingen werden gemaakt (ook die van 5 volt voedingsspanning), en met een 2×3 Watt werd er weer gedemonstreerd. En het was goed geluid.
Een aantal punaises was Gerard kwijt en vond hij terug in de banden van zijn fiets, want het volgende sheetje liet het bekende Simson doosje zien waar normaal bandenplakspullen in zaten, maar nu voorzien was van een versterkertje.
Gerard liet daarna nog het verschil zien met deze versterkertjes en een van 1000 Euro, waar eigenlijk hetzelfde inzit qua versterking, maar alleen zitten er wat gadgets op en een UTP-poortje en wifi. Is toch een verschil in geld.
Als laatste versterkertje was er de nanoversteker, maar die zat op een printje met een FM radiootje ingebouwd, had bluetooth, een USB poortje, en een paar knopjes voor vooruit, achteruit, play/pauze, etc. maar ook deze was lowbudget, kost nog een tien euro, en kan gelijk in een box worden gebouwd.
Hiermee bouwde hij zelf een schaalmodel na van een Philips BX645, compleet met knopen. Daarom draagt hij nu bretels. Ook werd er nog een antibromschakeling gedemonstreerd, door weerstandjes van 100 tot 200 Ohm over de ingang te zetten en werd er nog gekeken naar het stroomverbruik van diverse versterkers en versterkertjes. Die nano verbruikt nog maar 0,3 Watt uit het net in vergelijking met die 20 Watt van die JVC.
Al met al een hele leuke avond voor de aanwezigen, maar door deze lezing ben ik toch nieuwsgierig geworden en heb al een paar versterkertjes besteld bij de Chinese Ali.
Wel nog een opmerking die ik van verschillende mensen hoorde en dat was dat er vrij veel gepraat werd door enkele aanwezigen, terwijl de lezing en demonstraties wel verder gaan.
Het is niet alleen vervelend voor degene die de lezing geeft en de moeite neemt om een lezing voor te bereiden, spullen mee te nemen, en deze met de nodige tekst en uitleg te demonstreren. Maar ook ik ben een ADHD-er, en als ik in de ene oor iemand hoort die een lezing geeft, en het andere oor hoort ook wel interessante dingen, dan raak ik aardig van de leg. En aangezien de meesten van respectabele leeftijd zijn, en net zoals ik ook wel iets hebben dat het ene oor beter werkt dan het andere oor, dan kan zo’n avond wel eens wat verwarrend worden. En dan moeten we nog naar huis ook.
In elk geval een leerzame avond en tot de volgende radiocafé.