Na zo’n honderd voordrachten, die ik presenteerde onder de ludieke naam “Het radiocafé”, in de locatie te Wormerveer, valt het niet mee om het zoveelste onderwerp te kiezen. Men heeft mij al voorgesteld om weer overnieuw te beginnen. De meesten zijn, zoals mij werd verteld, het meeste al weer vergeten en er zijn toch ook al weer veel nieuwe bezoekers bijgekomen. Niet zo gek idee ware het niet dat alle verslagen te lezen zijn op de NVHR-website. Maar anderzijds heb ik ervaren met de radiocursus van de NVHR dat veel cursisten, zich ondanks het al verkregen diploma, zich opnieuw aanmelden. Zij deden dit vanwege de gezelligheid en om nogmaals de technische uitleg te mogen beleven. Deze tekst staat ook beschreven, met andere woorden: het zou dus toch nog niet zo gek zijn om de verslagen te herhalen.

Dit keer ben ik dan ook echt bij het begin begonnen, maar dan wel bij de eerste radio die ik kocht. Nog geen verzamelaar en het zou nog vier jaren duren eer ik lid zou worden in 1979 van de NVHR.  Een groot deel van de van Schagen-familie woont in Canada in St. Catherines vlak bij de Niagara waterval. Een paar keer ben ik daar geweest op familiebezoek. Met een bij Budget Cars gehuurde auto heb ik samen met mijn vrouw daar de wijde omgeving verkend. In een wat afgelegen stadje zag ik voor een huis een groot bord met daarop geschreven “Garage Sale”. “Die doen de garage in de verkoop, ze zetten de spullen al buiten op de oprit”; zei ik tegen mijn vrouw. Toch even gestopt en wat rondgesnuffeld tussen de rommel.

Daar vond ik een RCA Victor radio die volgens de eigenaar niet speelde en die ik voor vijf dollar mocht meenemen. Niet te weten dat deze radio het begin zou worden van een complete verzameling. Op mijn logeeradres het toestel nader onderzocht en er bleek een elco overleden te zijn. Eenmaal terug in Nederland deze vervangen en de RCA Victor werkte weer perfect.
Nu na 36 jaar nogmaals aangezet en na deze wel heel lange tijd van rust werkte het nog alsof het zo uit de fabriek kwam. Klaar om mee genomen te worden naar Wormerveer.

Het toestel is in Canada bij RCA-Victor Montreal gebouwd in 1947. Een vijf buizen superheterodyne met de 12SA7, 12SK7, 12SQ7, 50L6GT en de gelijkrichter 35Z5GT. Middenfrequentie 455 kHz.
Alleen middengolf (broadcast) ontvangst, AC/DC set 117 volt.

De 12SA7 is geschakeld als meng- en oscillatorbuis. Er wordt een Hartley-schakeling gebruikt waarbij de afgestemde kring is geschakeld tussen het eerste rooster en aarde. De kathode komt op een aftakking van de spoel. Ook de lekweerstand van 22 kOhm  wordt met de kathode verbonden. Voorwaarde is dat het schermrooster voor HF geaard wordt. De anodestroom wordt nu door de oscillator gestuurd. Het antennesignaal komt op het derde rooster, er is dus elektronische menging. De in het anodecircuit opgenomen MF-trafo is afgestemd op de verschilfrequentie van 455 kHz.

De antennespoel is uitgevoerd als een kleine raamantenne (magic-loop) en op het kartonnen achterschot gemonteerd. Het afstembereik is van 540 tot 1620 kHhz. Het heeft een ovaal permanent magnetisch luidsprekertje.

Op het achterschot is een tulpaansluiting aangebracht die geschikt is voor een grammofoonaansluiting. Deze is direct verbonden met het rooster van de eindbuis. Bij gebruik moet de volumeregelaar geheel naar links gedraaid worden om niet tijdens het draaien van grammofoonplaten nog radiosignalen te horen. De pick-up moet dan voorzien zijn van een volumeregelaar, alhoewel de versterking is maar gering en is zo’n regelaar denkelijk niet per se nodig. Ik denk dat dit tevens te maken heeft dat men nog gewend is aan de oude koffergrammofoons, die ook niet voorzien zijn van een volumeregeling.

Voor het gebruik op 220 volt is er een speciale, voor dat doel gemaakte stekker met ingebouwde trafo (één wikkeling met aftakking), zie foto. Afmetingen van het bakelieten kastje zijn 17 cm hoog, 29 cm breed en 18 cm diep.

Een lief toestelletje waar graag naar gekeken wordt. Omdat je tijdens de maaltijd niet steeds het hoofd kan omdraaien om de prachtige radio te bewonderen, heeft men in dezelfde vorm een zout- en peperbusje gemaakt.

De radio natuurlijk beproefd en zonder antenneaansluiting waren luid een duidelijk diverse stations te horen. Opvallend dat sommige moderne radio’s het zelfs met de buitenantenne  laten afweten en dergelijke oude toestellen het altijd goed doen.

Ook is deze avond aandacht besteed aan de exameneisen van de VERON-F opleiding, waar nog altijd vragen worden gesteld over radiobuizen. Vandaar het verzoek van afdeling Amstelveen een avond te verzorgen over buizentechniek. Onderstaand epistel werd mij toegezonden.

Samen met Frank Nijs, de buizenspecialist, hebben wij in Amstelveen een verkorte spoedcursus gegeven  over de werking van de radiobuis en de gestelde vragen behandeld. Beginnend met de zeer vroege direct verhitte lampen met een gloeidraad van wolfram of tungsten gloeidraad die bij een vrij hoge temperatuur van 2600 Kelvin elektronen emitteren. Het viel ons op dat verschillende aanwezigen geen idee hadden welke temperatuur dat in Celsius zou moeten zijn. Ach het is ook al zo lang geleden dat wij in de vijfde klas lagere school die vervelende sommetjes moesten maken over Celsius, Fahrenheit en Reamur. Dat is begrijpelijk natuurlijk, want wie is daar tegenwoordig nog mee bezig! Toch maar even een notitie gemaakt op het bord van de formules. Zelfs ik moest er diep over nadenken alvorens ik mijn viltstift het werk liet doen.

Fahrenheit   =  Celsius x 1,8  + 32
Reamur       =  Celsius x 0,8
Kelvin          =  Celsius + 273

Frank had een grote voorraad aan lampen en buizen meegebracht ter ondersteuning van deze les en wist daar ook een hoop over te vertellen. Prachtig ook zijn grote Russische zendbuis die een enorme hoeveelheid licht verspreidde tijdens de demonstratie.

Ik drukte de aanwezigen op het hart de gestelde vragen goed te lezen, want men schept er een schijnbaar genoegen in de vragen zo te stellen dat je gelijk op het verkeerde been wordt gezet. Met gevolg dat je ondanks voldoende kennis van de theorie alsnog zakt. Als voorbeeld de hier onderstaande vraag.

Op zich niet zo moeilijk, maar je wordt vaak aan het twijfelen gebracht met nietszeggende antwoorden die de juiste lijken te zijn. Wel opmerkelijk, en daarom heb ik ook deze avond de diverse vragen doorgenomen, dat het buizentijdperk nog lang niet voorbij is. Ook voor de elektronen erg geruststellend want die gaan liever als kleine astronautjes vanaf de kathode door het luchtledige naar de anode met slechts als hindernis één of een paar hekwerken. Niet zo enthousiast gezamenlijk in een rij, want ze zijn negatief en stoten elkaar af onderweg, wat toch weer een leuke inwendige weerstand oplevert. Maar toch te verkiezen boven een transistor waar ze door holen en gaten moeten kruipen om uiteindelijk klimmend over rotsige richels hun eindbestemming te bereiken. Na afloop werden er nog veel vragen gesteld en vooral de buizen van Frank Nijs trokken veel belangstelling.

Piet van Schagen