Verslagen Radiocafé

Verslag 6 september 2011: De 8-track cassette


Piet opent de 8-track avond in het Radiocafé

De avond over de 8-Track en andere soorten eindloze cassettebandjes wordt om 8 uur geopend door Piet van Schagen. Hij staat even stil bij het feestelijk feit dat we honderd eerdere lezingen in ons café achter de rug hebben. Waarvan hijzelf er negentig heeft verzorgd! Hetgeen uitgerekend neerkomt op ongeveer 400 vol geschreven A-4 tjes, compleet met foto's en schema's. En Piet zou Piet niet zijn als hij niet even een rekensommetje zou maken:

"Als ik daarbij ook nog reken dat de leden vanaf 1981 in het RHT het spreekuur technische commissie kunnen lezen en de vele door mij geschreven artikelen in het RHT, dan kom ik op een geschat totaal van 800 bladzijden, het kan zelfs meer zijn. Verdeeld in Spreekuur Technische Commissie, Beschrijvingen van Versterkers en Radios en Verslagen Radiocafé. Ongemerkt is dat in de loop der jaren als het ware een complete triologie geworden. Honderden copieën zijn om uit te delen aan de bezoekers bij mij thuis gedrukt op een door Claud Wendrich geschonken Canon kopiërtoestel. Wat het radio café betreft, de belangstelling neemt toe en het is ons al overkomen dat bezoekers buiten de deur de lezing moesten volgen. We gaan nu proberen de volgende honderd vol te maken en het is misschien wel zo aardig om onze voorzitter de nieuwe reeks lezingen deze avond te laten openen met een weer interessante lezing."



Goed, de honderste lezing dus. Op de tafel onder het bord was de 8-track machine ondertussen aangesloten op twee luidsprekers, en mocht ik iets gaan vertellen over de historie van de 8-track cassette. 


Geopende Stereo-8 cassette

Het 8-track verhaal begint in 1952 wanneer Bernard Cousino de eerste eindloze cassette met recorderband ontwikkeld. Dit was een 2-spoors 1/4 inch tape, waarvan 1 spoor werd gebruikt voor het audiosignaal, en het 2de spoor voor stuursignalen (start, stop en rewind). Deze cassette werd toegepast in radiostudio's. 

In 1959, komt de Collins Fidelipac cassette op de markt. Deze cassette, die ook wel NAB cartridge wordt genoemd (of gewoon "cart") is een groot succes, en wordt tot in de jaren '90 gebruikt in studio's voor jingles etc. De Fidelipac lijkt veel op de Cousino cartridge, en wordt later geschikt gemaakt voor stereo door een derde spoor toe te voegen.


Fidelipac (NAB) AA cassette

In 1962 komt Earl Munz met de "Stereo-Pak" op de markt, een 4-track systeem gebaseerd op de Fidelipac-A cassette.

In 1964 ontwikkelt Bill Lear van de Lear Jet Corp. hieruit het 8-track "Stereo-8" systeem. Lear paste de Fidelipac cassette iets aan en probeerde het nieuwe systeem te verkopen aan de automobielfabrikanten en de muziekindustrie. Hij slaagde daar uitstekend in, zodat in 1965 Stereo-8 cassettespelers op de markt verschenen, ingebouwd in een aantal Ford automobielen. Tegelijkertijd introduceerde RCA meer dan 170 verschillende titels op Stereo-8 cassette. In de periode 1970 tot 1975 waren bovendien 4-kanaals opnames op z.g. Quad-8 of Q8 cassettes verkrijgbaar.

In Europa is het 8-track formaat niet succesvol, het moest hier concurreren met het Philips Compact Cassette systeem dat uiteindelijk meer ontwikkelmogelijkheden, zoals b.v. de Walkman, bood. In de USA wordt het 8-track systeem tot ongeveer 1975 verder ontwikkeld, daarna niet meer en neemt de verkoop langzaam af. De laatste Stereo-8 titels zijn uit 1988, drie jaar eerder stopte de winkelverkoop in de VS. De professionele Fidelipac cassette verdwijnt pas in de jaren '90.


Het voor demonstratiedoeleinden meegebrachte Uraniasound 8-track opname-weergave apparaat

De Stereo-8 cassette is voorzien van een eindloze magnetische band die met een snelheid van 9,5 cm/sec van de haspelkern wordt getrokken. Vervolgens gaat de band langs een sensor, de opname/weergave/wiskop en de transportrol, en keert dan weer terug op de haspel.

Omdat de snelheid van de tape buiten hoger is dan rond de haspelkern schuiven de windingen die op de haspel ronddraaien voortdurend over elkaar heen. Om de optredende wrijving te verminderen heeft men om die reden een laagje grafiet op de rug van de band aangebracht. 

Bij eindloze banden zijn er in principe twee soorten, de gewone ring (links) en de ring van Moebius (rechts):

De Moebius ring wordt in 8-track cassettes niet vaak toegepast, een dergelijke ring heeft slechts 1 oppervlak zodat de grafietsmeringing hier moet vervallen. Het voordeel van de Moebius ring is dat bij eenzelfde bandlengte en snelheid de speelduur 2 maal zo lang is.


Het inwendige van de meegebrachte mechanische Tefifon cassette kan goed worden bekeken


Ook een professionele Reditune Mini Cart moest er aan geloven, deze wordt later door Gyula Kiss weer vakkundig dichtgeschroefd

Op een Stereo-8 tape zijn acht sporen onder elkaar weggeschreven. De sporen 1+5 vormen een stereo-paar, evenals de sporen 2+6, 3+7 en 4+8. Om van het ene spoor naar het volgende over te stappen wordt de uitleeskop ongeveer 1 mm in de hoogte versteld. Dit gebeurt via een elektromagneet gekoppeld aan een hefmechanisme, dat wordt geactiveerd wanneer de metaalfolie die op de lasnaad van de band is aangebracht de twee kontaktvlakjes vlak voor de kop passeert. 

Op deze manier kunnen de 4 stereoprogramma's achter elkaar worden beluisterd. Op de afspeelapparatuur is vaak de mogelijkheid aanwezig om automatisch alles achter elkaar af te spelen, om een spoor te herhalen of om slechts 1 spoor af te spelen en dan te stoppen


Ford 8-track speler uit 1965

De allereerste 8-track speler van Ford heeft weinig gebruiksmogelijkheden, je steekt de cassette er in en deze begint dan te spelen. De latere huiskamerapparatuur, zoals de meegebrachte UraniaSound DRP801 uit 1974 kan, behalve weergeven, ook opnemen. Verder is een complete stereoversterker ingebouwd zodat alleen nog de 2 luidsprekerkasten moeten worden aangesloten. 


Een 8-track reinigingscassette

De lezing wordt besloten met een demonstratie van het apparaat, waarbij de behuizing tot groot genoegen van de toehoorders, geheel wordt verwijderd.


De UraniaSound is gefabriceerd door Sanyo Electric Co. in Japan, Vooraan het dek, erachter de stereoversterker en de nettrafo


De aandrijving bestaat uit een motor, een rubberbandje en een wiel met aandrijfas. De aandrijfrol maakt onderdeel uit van de Stereo-8 cassette


Een Franse Stereo-8 cart met muziek van Django Reinhardt

John Hupse